Du lịch Quảng Ngãi thưởng thức món cá bống kho tiêu An Khê
Cá bống vừa được đánh bắt
An Khê là đầm nước nằm giữa xã Phổ Thạnh và Phổ Khánh (Đức Phổ, Quảng Ngãi), khá hoang sơ và thơ mộng.
Nguồn thủy sản trong đầm khá phong phú, cung cấp thực phẩm cho cư dân Sa Huỳnh cổ và giờ là nguồn dinh dưỡng quan trọng đối với người dân sinh sống ven bờ.
Trong những món ăn chế biến từ thủy sản trong đầm, khó có thể quên món cá bống kho tiêu khi được thưởng thức. Chuyện đào hang dẫn dụ và chặn bắt loài cá này cũng khá ly kỳ, diễn ra hơn 20 năm về trước, khi lượng thủy sản trong đầm còn khá dồi dào.
Đầu tháng 3 – 7 âm lịch, nhiều người sống ven đầm ngắm hướng rồi đo bước chân, ngụp lặn đào hang dưới đáy.
Họ dùng hai tay móc bùn tạo thành chiếc hang rỗng, hai đầu thông nhau tựa hầm ngầm dưới làn nước. Mỗi người sở hữu hàng chục chiếc hang, là nơi trú ẩn lý tưởng của loài cá bống khi đến mùa nắng nóng.
Nắng trưa chiếu xuống đầm như rọi vào chiếc gương khổng lồ, phản chiếu lấp lóa. Nước trong đầm dần nóng khiến lũ cá bống rủ nhau tìm hang trú ngụ. Nhiều người đeo chiếc giỏ đan bằng nan tre bên hông, dò từng bước chân rồi ngụp lặn, thọc hai tay vào hai cửa hang để chặn bắt cá.
Những người lần đầu chứng kiến cứ ngỡ họ đang chơi trốn tìm trong làn nước xanh thẳm. Và dẫu rằng “cá đã vào hang” nhưng không dễ bắt. Lực đẩy của nước khiến cơ thể nổi bập bềnh, kéo theo hai bàn tay rời khỏi hang.
Chỉ chờ có thế, những con cá bống cái lanh lẹ lách khỏi lòng bàn tay và trườn qua khe trống ra ngoài. Những con bống đực dài ngoẵng, ốm tong teo nằm dật dờ trong hang rồi chui vào giỏ. Có lẽ chúng phải gắng sức quá độ để “xứng mặt đàn ông” nên thân thể mới tiều tụy đến thế!
Giờ người dân ven đầm đánh bắt cá bống bằng đăng nò, giăng lưới… Cá không còn nhiều như thuở trước nên giá khá cao, mỗi ký cả trăm nghìn đồng.
Dẫu vậy, mỗi khi gặp mớ cá bống tươi rói thì nhiều bà nội trợ vội vàng mua và mang về kho tiêu. Sau khi mang về, dùng dao cạo sạch vảy rồi móc bỏ mang và lòng cá.
Tiếp đến, rửa sạch cá qua nước muối rồi cho vào nồi ướp với gia vị, tiêu xay nhuyễn và hành tím xắt lát gần cả giờ đồng hồ để thịt cá thêm săn chắc.
Để món cá bống kho tiêu thơm ngon, nhất thiết không thể thiếu nước đường nấu dẻo. Cho đường đen nấu theo phương pháp thủ công cùng ít nước vào nồi rồi đun nhỏ lửa đến khi bốc mùi thơm thì nhấc xuống khỏi bếp để dùng dần.
Nồi cá bống ướp với gia vị, thêm ít nước đường đen nấu dẻo và nước vừa ngập cá rồi đun nhỏ lửa. Chừng nửa giờ sau, mở nắp, nồi cá kho bốc mùi thơm phức, cá sẫm màu trông thật bắt mắt.
Một góc đầm An Khê
Thuở trước, nhiều người kỹ tính kho cá trong nồi đất và đun nhỏ lửa bằng củi tre. Sau đó, vùi nồi cá kho vào trong bếp trấu để cá khô nhưng không cháy, hương vị càng thêm đậm đà.
Giờ khá bận rộn nên khi cá chín thì nhấc xuống khỏi bếp, gắp ra đĩa rồi rắc thêm ít tiêu xay nhuyễn lên trên là đã có món cá kho ngon tuyệt vời.
Thịt cá bống săn chắc, đậm đà hương vị, quyện với cơm gạo lúa mới dẻo thơm, ngon khó gì sánh bằng. Thưởng thức món cá bống, có người chợt hỏi: Chẳng biết hàng nghìn năm trước, các bậc tiền nhân đã ăn món cá bống kho tiêu chưa nhỉ?
Đầm An Khê rộng gần 350ha với nhiều vũng nước sâu đến 4m vào mùa cạn. Mùa lũ, nước tràn lên những đồng ruộng ven đầm cùng vô số cá tôm. Hơn trăm năm trước, nhà khảo cổ người Pháp M. Vinet phát hiện hàng trăm quan tài bằng chum tại nhiều nơi ven đầm.
Các nhà khảo cổ học cho rằng đây không chỉ là nơi phát hiện đầu tiên mà còn là chiếc nôi của nền văn hóa Sa Huỳnh với niên đại khoảng 3.000 năm trước. Khu vực đầm và vùng phụ cận là không gian, môi trường sinh tồn của cư dân Sa Huỳnh cổ.
Nơi đây chứa nhiều nguồn tài nguyên quan trọng để họ khai thác, phục vụ cho cuộc sống, đồng thời là nguồn gốc phát sinh, phát triển và lan tỏa văn hóa Sa Huỳnh.
Trong đó, đầm An Khê là mắt xích quan trọng nhất vì là nơi cung cấp nước ngọt cho sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp của cộng đồng cư dân Sa Huỳnh cổ.
Đĩa cá bống kho tiêu
Món cá bống kho tiêu hiện diện trong bữa cơm của người dân quê.
Theo Minh Kỳ/Tuổi Trẻ
