Mông Cổ là quốc gia rộng lớn thứ 19 thế giới với thảo nguyên bất tận chiếm gần 70% diện tích cả nước. Mông Cổ có thời tiết lạnh quanh năm, vào mùa đông từ tháng 12 tới tháng 2, có một số thời điểm nhiệt độ có thể xuống thấp đến – 40 độ C. Vào mùa thu, từ khoảng 8h tối trời mới bắt đầu hoàng hôn, ánh mặt trời lặng dần trên thảo nguyên tạo nên một bức tranh đồng cỏ nhiều màu sắc từ xanh, vàng, nâu đến đỏ, tím tuyệt đẹp. Khoảng 30% dân số sống chủ yếu bằng nghề du mục, chăn nuôi gia súc.
Mình đã chuẩn bị cho chuyến đi Mông Cổ này từ 3 năm trước nhưng vì đại dịch phải tạm dừng lại nhưng giờ đây ước mơ này mới thành hiện thực. Mình hạnh phúc và vỡ òa khi được trải nghiệm cuộc sống du mục của người địa phương bằng nhiều phương tiện di chuyển khác nhau như xe buýt, xe ô tô, xe máy, xe địa hình, cưỡi ngựa, lạc đà và bò Tây tạng, đặc biệt nhất là đi theo đúng tuyến đường “Con đường tơ lụa” ngày xưa, qua 5 tỉnh thành, bắt đầu từ thủ đô Ulaanbaatar đi về hướng tây, ngang qua cố đô Hòa Lâm để đến điểm dừng chân cuối cùng là sa mạc Gobi. Đây cũng chính là quốc gia thứ 52 mà mình chinh phục ngay sau khi Mông Cổ mở cửa du lịch trở lại.
Bắt đầu từ Ulaanbaatar, một trong những thủ đô lạnh nhất thế giới
Có đến 90% trong số hơn 3,3 triệu người dân Mông Cổ dùng xe hơi nên ở thủ đô Ulaanbaatar (hay còn gọi là Ulan Bator, có nghĩa là Anh Hùng Đỏ) không tránh khỏi tắc đường nghiêm trọng, nhất là vào giờ cao điểm. Người dân sống chủ yếu trong trong các căn hộ chung cư, các bức tường được xây dày từ 30 – 40cm, bên ngoài còn phủ một lớp cách nhiệt dày, bên trong nhà có hệ thống đường ống khí đốt sưởi ấm để hạn chế cái lạnh – 40 độ C vào mùa đông. Ulaanbaatar được biết đến là 1 trong 10 thành phố lạnh nhất trên thế giới. Chính phủ luôn khuyến khích và cung cấp miễn phí cho người dân căn hộ và công việc tại thủ đô để từ bỏ dần cuộc sống du mục.
Thực phẩm chính trong bữa ăn của người dân hằng ngày là 1 trong 4 loại thịt: bò, cừu, dê, trong đó đặc biệt nhất chính là thịt ngựa.
Nhìn từ ngọn đồi Zaisa, Ulaanbaatar như nằm lọt thỏm trong một thung lũng ở độ cao khoảng 1.300m.
Quảng trường Sukhbaatar, trước đây là Quảng trường Thành Cát Tư Hãn, nằm ở trung tâm thủ đô được đặt theo tên của người anh hùng cách mạngDamdin Sükhbaatar. Đây cũng là nơi tổ chức các nghi lễ truyền thống, lễ hội âm nhạc, là nơi người dân thành phố đến ca hát, vui chơi, nhảy múa và đạp xe. Quảng trường hoành tráng này rộng hơn 3 hecta được xây bằng những khối đá cẩm thạch màu trắng với điểm nhấn là là bức tường đồng Thành Cát Tư Hãn ngay ở vị trí trung tâm, phía sau chính là Tòa nhà Quốc Hội.
Một trong những điểm khác thu hút khách du lịch tại đây lại chính là bức tượng cưỡi ngựa của Thành Cát Tư Hãn cao 40 mét, nặng 250 tấn được làm từ thép không gỉ, nơi theo truyền thuyết, ông đã tìm thấy một cây roi vàng.
Bên trong tượng có thang máy đưa du khách đi lên phần đầu ngựa để ngắm nhìn toàn cảnh thảo nguyên tuyệt đẹp.
Rong ruổi trên lưng ngựa, hóa thân thành người du mục trên thảo nguyên
Ngựa, bò Tây tạng (yak) và lạc đà được dùng làm phương tiện vận chuyển chính trong mỗi gia đình sống bằng nghề du mục. Người Mông Cổ còn có một loại thức uống yêu thích là sữa ngựa. Sau khi được vắt, sữa được lên men với độ cồn nhẹ, rất giàu vitamin và khoáng chất nhưng không mấy dễ uống đối với du khách. Rượu sữa ngựa cũng là mặt hàng xuất khẩu chính của nước này. Phân ngựa dùng làm thức đốt để nấu ăn và sưởi ấm. Xương ngựa được chiết xuất thành cao rất được thế giới ưa chuộng.
Đối với Mông Cổ, con ngựa là đầu cơ nghiệp: sữa ngựa làm phô mai, yaourt, nấu bia.
Đi xa ra ngoại ô khoảng 5 giờ xe buýt mới đến được thảo nguyên, mình đã thử cảm giác cưỡi ngựa, lạc đà và bò yak, tận mắt chứng kiến những đàn dê, đàn cừu lên đến cả ngàn con thong dong ăn cỏ và nô đùa. Mông Cổ vào thu đẹp như một tấm thảm vàng rực, nhẹ nhàng, yên bình và dịu mát.
Lạc đà nơi đây khá đặc biệt vì là loại 2 bướu, chúng khá ngoan và lành
Những cuộc đại di cư mùa thu và những túp lều màu trắng rất đặc trưng
Đến Mông Cổ vào những ngày cuối thu, mọi người sẽ vỡ òa vì được chứng kiến một trong những cuộc đại di cư lớn nhất năm của người du mục khi đồng cỏ trên thảo nguyên đã bắt đầu chuyển sang màu vàng úa. Theo thứ tự di cư thì đàn ngựa dẫn đầu, tiếp đến là đàn bò kéo theo những cỗ xe gỗ chở đồ cồng kềnh, lạc đà phải thồ lương thực, quần áo, chăn đệm, cỏ khô tích trữ cho mùa đông lạnh giá sắp đến. Khó khăn nhất là lùa đàn bò, dê và cừu đi theo đúng hướng bằng xe máy. Nhiều gia đình giàu có còn nuôi thêm chó chăn cừu, đại bàng săn mồi, tuần lộc kéo xe. Chạy theo cuối cùng là xe ôtô phía trong chở trẻ con và phụ nữ, còn trên mui chất đầy các khung lều, cột chống, bạt phủ lều.
Những túp lều bên ngoài màu trắng, bên trong được trang trí khá nhiều hoa văn, màu sắc sặc sỡ.
Người Mông Cổ ngày nay đã có xe tải kéo theo cái lều trong đó có cái tủ đông đựng nhiều loại thịt, cái tivi đời mới kết nối ăng-ten chảo không dây, cái bếp gas, cái điện thoại di động mạng 5G, vài tấm pin năng lượng mặt trời, cùng với đàn gia súc vài trăm con, đi lang bạt trên thảo nguyên bao la. Một gia đình du mục trên đường đi mời cả đoàn mình ăn phô mai và uống rượu lên men từ sữa bò.
Sự hiếu khách của họ rất dễ mến và trân trọng. Chúng tôi tặng họ lại bánh kẹo, chứ họ không nhận tiền mặt.
Rất nhiều du khách đến đây chỉ tò mò muốn xem các túp lều này được thiết kế thế nào mà luôn mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Lều Ger (Yurt) được người dân nơi đây dựng lên từ các khung gỗ đan lại với nhau thành hình lưới, sau đó đem phủ lên những tấm bạt chống thấm nước và những lớp da cừu chống lạnh. Vật liệu dựng lều đều khá nhẹ để có thể vận chuyển đi khắp thảo nguyên rộng lớn.
Những túp lều được tháo dỡ trong khoảng từ 1 đến 2 tiếng khi di cư. Khoảng 3 đến 4 tiếng để dựng lại khi đến một nơi cư trú mới.
Giấc ngủ chập chờn, lãng mạn dưới bầu trời đầy trăng sao trong túp lều hiện đại
Nhìn từ phía bên ngoài thì những túp lều không khác gì lều truyền thống của dân du mục thực sự, được làm bằng khung gỗ, lợp da cừu và phủ bạt trắng bên ngoài. Bên trong có đầy đủ tiện nghi như một phòng khách sạn có giường nệm, chăn bông, thảm sàn, nhà vệ sinh, máy lạnh, máy sưởi, tủ lạnh, tivi, phòng tắm có vòi sen nóng lạnh, tủ quần áo, bàn ghế, ấm điện đun nước và kể cả… máy sấy tóc và dép đi trong phòng. Buổi tối nằm trong lều nhìn lên bầu trời ngắm trăng và sao, cảm nhận được cái lạnh về đêm giữa thảo nguyên mênh mông diệu kỳ là một kỷ niệm đáng nhớ nhất trong cuộc đời mình sau 3 năm chờ đợi.
Bạn hãy thử cái cảm giác vừa ngắm bình minh, vừa nhâm nhi ly café từ trong lều có ‘view’ nhìn ra thảo nguyên vàng lấp lánh.
Phía trên nóc lều là hình ô cửa mặt trời có thể kéo ra hay đóng vào như giếng trời tùy theo thời tiết.
Lắc lư trên lưng lạc đà băng qua những đụn cát rát bỏng trên sa mạc Gobi
Giữa màu xanh bạt ngàn của thảo nguyên, Mông Cổ còn ôm trọn trong lòng những cồn cát khổng lồ của sa mạc Gobi, ôm trọn những ốc đảo đẹp mê hồn và những vách núi đá hùng vỹ tạo nên bức tranh thiên nhiên sống động, quyến rũ. Chính điều này đã thu hút biết bao bước chân tự do rong ruổi trên “Con đường tơ lụa” huyền thoại ngày xưa, những kẻ lữ hành phải rất can đảm để vượt qua sự khắc nghiệt của vùng đất này: Mùa hè thời tiết có thể nóng đến 40 độ C còn mùa đông thì hoàn toàn trái ngược khi có lúc nhiệt độ xuống thấp kỷ lục âm 40 độ C. Bạn có thể trải nghiệm cưỡi lạc đà băng qua những đụn cát sa mạc, ngắm hoàng hôn buông xuống tạo nên một bức tranh ráng chiều vô cùng ảo diệu, dùng bữa với các món ăn địa phương và chìm vào giấc ngủ khi ngắm những ngôi sao như sa xuống trên bầu trời trong vắt vào ban đêm là những kỉ niệm tuyệt vời nhất. Đây cũng là điểm dừng chân cuối cùng của mình trên di tích “Con đường tơ lụa” ngày xa xưa, trải dài hơn 1.500 km đi qua 5 tỉnh thành theo dấu chân của những những người thương nhân băng qua những thảo nguyên, hoang mạc bao la và rộng lớn.
Trong tiếng Mông Cổ, Gobi có nghĩa là “Vùng đất không có nước”.
Những lưu ý khi đi du lịch Mông Cổ
Cách thức đi đến Mông Cổ
Mông Cổ nên đi theo tour hơn là tự đi phượt vì có rất ít các phương tiện giao thông công cộng trên các cao tốc xuyên thảo nguyên bạt ngàn. Đơn xin visa phải gửi cho Đại sứ quán Mông Cổ tại Hà Nội cấp đính kèm 2 hình 4×6 phông trắng, lệ phí và tờ đơn khá đơn giản. Việt Nam và Mông Cổ chưa thiết lập đường bay thẳng nên du khách từ Việt Nam sang Mông Cổ thường phải quá cảnh ở sân bay Incheon, Hàn Quốc, hay tại Bắc Kinh, Trung Quốc (hiện tại vẫn chưa mở cửa du lịch). Tổng thời gian của hai chặng bay và nối chuyến vào khoảng 12 tiếng.
Ngành du lịch phát triển khá khiêm tốn khi trước dịch Covid-19 chỉ đón khoảng 200 ngàn khách một năm. Chính lối sống du mục trên thảo nguyên rộng lớn đã giúp đất nước này vượt qua được đại dịch trong những năm qua. Mông Cổ chính thức mở cửa lại từ tháng 4/ 2022 nhưng chỉ với 40 ngàn du khách, đa số là khách Nga và Hàn. Quy trình xin visa và nhập cảnh khá đơn giản và thuận tiện. Tuy nhiên khách du lịch vẫn phải xuất trình giấy chứng nhận đã tiêm 2 mũi vaccine gần nhất.
Mông Cổ hiện vẫn còn giữ quy định đeo khẩu trang nơi công cộng và không gian kín.
Cảm nhận thay cho lời kết
Mông Cổ ngày nay vẫn du mục và người ta tự hào vì nếp sống du mục này. Đi Mông Cổ là một chuyến đi gian nan, cần chuẩn bị hành trang, kỹ năng cũng như sức khỏe để hòa mình vào cuộc sống du mục. Mình bị ấn tượng mạnh bởi con người và thiên nhiên Mông Cổ. Người du mục đặc biệt thân thiện và hiếu khách. Họ cho rằng hạnh phúc và giàu có là có nhiều khách ghé thăm. Mình luôn cảm thấy ấm áp từ những nụ cười chào đón trên khắp các thảo nguyên. Thậm chí họ sẵn sàng mời du khách nghỉ đêm lại và thiết đãi những bữa ăn dân dã ấm cúng. Người dân hiếu khách còn giúp mình hóa thân thành những vị Đại Hãn, người dân du mục hay thợ săn trên thảo nguyên. Hãy thử trải nghiệm cưỡi lạc đà, bò yak hay thong dong trên lưng ngựa sẽ mang đến cho bạn nhiều niềm vui và hạnh phúc trên thảo nguyên.
Mình sẽ nhớ mãi chuyến đi này, sau 3 năm ở nhà vì đại dịch, đi để biết thêm nhiều cái mới, học thêm nhiều cái độc đáo, để giao lưu văn hóa giữa 2 quốc gia và để có thêm những người bạn mới.
