Từng nằm ở vị trí đắc địa trên tuyến đường Buzen Kaido huy hoàng một thời nối liền phía Bắc Kyushu và Nam Kyushu, từng là một trong những thị trấn nhộn nhịp, sôi động bậc nhất trong vùng. Lịch sử biến thiên, cái cũ nhường chỗ cho cái mới, đó là quy luật ngàn đời không thay đổi và thị trấn Yamaga cũng không nằm ngoài quy luật nghiệt ngã đó. Giờ đây thị trấn đã không còn dáng vẻ rực rỡ, tấp nập kẻ đi người đến như xưa kia, nhưng không vì thế mà những du khách đến đây không tìm thấy những dấu tích của quãng sử vẻ vang đó. Những năm gần đây, thị trấn Yamaga sẽ trở nên đầy sức sống vào dịp lễ hội đèn lồng giấy nổi tiếng được tổ chức định kỳ hàng năm vào giữa tháng 8.

Biểu tượng của thị trấn Yamaga chính là đèn lồng giấy Yamaga. Tuy nhiên, đèn lồng ở đây không giống như cột đèn lồng to được làm gỗ hay đá mà ta thường bắt gặp trong khuôn viên chùa Phật giáo hay đền Thần đạo Nhật Bản. Đèn lồng giấy Yamaga được làm chỉ từ hai nguyên liệu là giấy washi và hồ dán nori, cũng có những trường hợp từ “đèn lồng” ở đây không chỉ được hiểu là đèn lồng theo nghĩa đen mà nó còn chỉ những mô hình thu nhỏ của những tòa kiến trúc nổi tiếng. Những chiếc “đèn lồng” này có thể là những ngôi đền chùa nổi tiếng, những lâu đài nguy nga hay đơn giản chỉ là những vật dụng hàng ngày trong xã hội xưa như xe ngựa, lồng chim,… Tất cả đều được mô phỏng, tái tạo lại sát theo thực tế, và được đánh giá cao bởi độ tinh xảo, tỉ mỉ đến từng chi tiết mái ngói, rường cột, bậc thang,… Điểm độc đáo của đèn lồng giấy Yamaga là chỉ với hai nguyên liệu là giấy washi và hồ nori, nghệ nhân đèn lồng giấy có thể tạo ra cấu trúc ba chiều mà không cần sử dụng bất kỳ dây buộc hay mối nối nào. Năm 2013, làng nghề đèn lồng Yamaga được công nhận là nghề truyền thống cấp quốc gia.

Trước khi đến thị trấn Yamaga, nhóm mình không biết đến nơi đây với tư cách là một làng nghề truyền thống làm đèn lồng giấy mà biết đến nơi đây với qua poster về lễ hội “Sennin Toro Odori'', lễ hội với hơn 1000 cô gái đầu đội đèn lồng giấy Yamaga vừa múa vừa hát khúc dân ca Yoheho. Tiếc rằng khi đến nơi, do ảnh hưởng của dịch Covid 2022 nên địa phương đã hủy bỏ lễ hội, nhưng bắt đầu từ năm 2023 lễ hội đã được tổ chức lại bình thường theo thông lệ hàng năm vào giữa tháng 8. Theo như hình ảnh trên poster và những video mình xem được từ những năm trước, lễ hội diễn ra vào 2 ngày chính 15 và 16 tháng 8 hàng năm. Màn biểu diễn do 1000 cô gái thực hiện sẽ được diễn ra vào buổi tối ngày 16. Khi mặt trời lặn, cả một vùng trời tối kịt sẽ được thắp sáng bởi hàng nghìn chiếc đèn lồng, tạo nên một khung cảnh vừa mang nét ma mị, bí ẩn nhưng cũng tràn ngập sự tươi vui của lễ hội mùa hè.

Về nguồn gốc của đèn lồng giấy Yamaga và điệu múa Toro Odori, tương truyền trong một chuyến du hành của mình đến vùng Yamaga, đoàn người của Thiên Hoàng Keiko bị lạc đường do sương mù dày đặc. Sau đó người dân Yamaga đã sử dụng đèn lồng và soi đường cho Người. Kể từ đó người ta cho rằng sự kiện này là nguồn gốc của “Lễ hội đèn lồng Yamaga”.

Mặc dù tiếc nuối không được trải nghiệm không khí lễ hội náo nhiệt, nhưng những người dân địa phương đã giới thiệu tụi mình đến nhà hát Yachiyoza để xem điệu múa Toro Odori quy mô nhỏ hơn không phải phiên bản 1000 người. Tại nhà hát, màn biểu diễn này diễn ra hàng ngày vào một khung giờ cố định được đăng tải trên website nhà hát.

Yachiyoza được chỉ định là tài sản văn hóa quan trọng cấp quốc gia. Năm 1910, rạp hát được xây dựng để phục vụ mục đích xem kịch kabuki trong vùng. Kể từ khi mở cửa, nơi đây đã tổ chức nhiều buổi biểu diễn khác nhau. Tuy nhiên, khi văn hóa phương Tây du nhập và sau này là chiến tranh, số lượng người tìm đến Kabuki giảm đi đáng kể. Thời thế thay đổi, lượng khách hàng giảm dần và rạp hát phải đóng cửa. Tuy nhiên, với nỗ lực phục hưng văn hóa của người dân địa phương trong suốt hơn 30 năm, rạp hát đã được mở cửa trở lại với công chúng.Khi buổi biểu diễn bắt đầu, đèn trong nhà hát sẽ được tắt hết và rèm hai bên cũng được căng ra để che đi mọi ánh sáng từ phía bên ngoài. Trong không gian tối mịt chỉ còn nghe thấy tiếng đàn shamisen réo rắt, sau đó từ phía sau chỗ khán giả ngồi, những cô gái mặc trang phục Yukata hồng, đầu đội đèn lồng giấy Yamaga mô phỏng màu kim loại nối gót nhau bước ra từ con đường Hanamichi (đường lên sân khấu trong một số loại hình nghệ thuật sân khấu truyền thống của Nhật). Sau đó khán giả sẽ được thưởng thức điệu múa kéo dài trên dưới 30 phút.

Sau khi buổi diễn kết thúc, một nhân viên rạp hát sẽ lên phía sân khấu để thuyết minh cho mọi người một số những thông tin cơ bản nhất về kiến trúc bên trong rạp hát cũng như điệu múa đèn lồng này. Ca khúc được xướng trong buổi biểu diễn chỉ là một từ 3 âm tiết Yoheho được lặp đi lặp lại với những điệu ngân dài ngắn, độ trầm bổng khác nhau. Về từ Yoheho, có giả thuyết cho rằng nó bắt nguồn từ tiếng địa phương, cụ thể ở đây là vùng Higo (xưa kia có bao gồm tỉnh Kumamoto ngày nay). Từ ‘ho” trong trường hợp này là cách người xưa gọi mời rượu nhau, và thường được sử dụng trong những bữa tiệc hay buổi tụ tập. Sau khi lắng nghe xong lời thuyết minh từ nhân viên, khán giả sẽ có cơ hội tự mình tham quan kiến trúc bên trong nhà hát như khu lầu trên, khu hậu trường, khu sân khấu và cả khu tầng hầm phía dưới sân khấu.

Bên trong bảo tàng giải thích về lịch sử hình thành cũng như trưng bày nhưng tuyệt tác đèn lồng theo cả nghĩa đen và cả những “đèn lồng” theo nghĩa bóng mà mình đã nói ở phần đầu bài viết. Tầng 2 bảo tàng có ảnh chân dung những nghệ nhân làm đèn có cả khu trải nghiệm làm đèn lồng thủ công nếu như đã đăng ký trước trên website bảo tàng.

Sau khi xem biểu diễn xong ở rạp hát, nhóm mình đã ghé qua nhà hàng cách đó chưa đầy 200m để thưởng thức món cơm ấm Kamameshi. Đây là món cơm được nấu trong những chiếc nồi sắt gọi là Kama, bao gồm cơm được nấu thập cẩm cùng với rau củ quả, hải sản và thịt, sau đó được rưới và nêm nếm gia vị như shoyu, rượu mirin,… Khi bắt đầu ăn, đầu bếp sẽ trộn hết tất cả những nguyên liệu này rồi mới bưng ra bàn phục vụ cho khách. Bên dưới đáy nồi sẽ là lớp gạo nấu cháy rất phù hợp cho ai thích ăn cơm cháy. Vùng Kumamoto vốn nổi tiếng với món đặc sản là thịt ngựa nên nhóm mình đã chọn suất cơm thịt ngựa, trứng ăn kèm cùng cà rốt, củ cải.

lần này mặc dù không diễn ra như dự định ban đầu là chiêm ngưỡng điệu múa đèn lồng Sennin Toro Odori, nhưng sau khi đến đây được lắng nghe một quãng sử huy hoàng của một thị trấn nhỏ, được tận mắt thấy những tuyệt tác thủ công của một làng nghề, mình thấy cực kì may mắn và hạnh phúc. Nếu như ai đang đã sẽ du lịch Nhật Bản, đặc biệt vùng Kyushu thì đừng ngại ngần mà không thêm thị trấn Yamaga vào checklist nha.