Uzbekistan có 3 thành phố được mệnh danh là Big Three mang hơi thở của con đường tơ lụa cổ đại là Samarkand, Bukhara và Khiva. Trong đó Khiva là thành phố ở xa nhất, nhỏ nhất nhưng lại là nơi bạn có cảm giác quay ngược về quá khứ nhiều nhất.

Truyền thuyết kể rằng Khiva được thành lập cách đây khoảng 2.500 năm khi Shem-con trai của thánh Noah phát hiện ra một cái giếng ở giữa sa mạc và kêu lên "Khi-wa!" (tạm dịch là "nước ngọt"). Theo các nhà khảo cổ thì Khiva được thành lập vào thế kỷ thứ 5 hoặc thứ 6. Từ kỷ thứ 6 – 10, Khiva trở thành trung tâm thương mại lớn trên con đường tơ lụa khi tất cả các đoàn lữ hành đều dừng chân đây trên đường đến Trung Quốc và ngược lại. Từ thế kỷ thứ 10-14 đế chế Khorezm đặt thủ đô ở Urgench và Khiva là thành phố quan trọng bậc nhất của đế chế. Đầu thế kỷ 18, Khiva là đồng minh của nước Nga. Năm 1919, vị Khan cuối cùng bị phế truất, Khiva trở thành thủ đô của Cộng hòa Soviet Khorezm mới. Và năm 1991, khi liên bang Xô Viết tan rã thì Khiva thuộc Uzbekistan như ngày nay. Khiva đã được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào năm 1990.

Khiva được chia thành hai phần riêng biệt; khu phố cổ Ichon-Qala hoặc Itchan Kala (inside the wall) nơi có các kiến trúc Hồi giáo và Dichon-Qala (outside the wall). Itchan Kala là pháo đài bên trong thành cổ Khiva, nằm ở phía Nam sông Amu Darya và là nơi nghỉ ngơi cuối cùng của các đoàn lữ hành trước khi băng qua sa mạc để tiến vào Iran. Bao quanh phố cổ là thành lũy bằng đất sét dài hơn 2 km, dày tới 10m và cao 5-6m gồm bốn cổng: cổng Ata Darwaza, cổng Bagci, cổng Palvan và cổng Tash.

Nếu các học viện Hồi giáo ở Samarkand và Bukhara được trang trí, điêu khắc hoành tráng từ trong ra ngoài thì các học viện ở Khiva chỉ còn cánh cổng bên ngoài là đẹp, bên trong gần như không được trang trí gì. Điểu khác biệt là bên trong các học viện ở Samarkand và Bukhara là các quầy hàng bán đồ lưu niệm thì ở Khiva là bảo tàng trưng bày hiện vật. Chính vì thế Khiva còn được gọi là thành phố của những bảo tàng.

Thời điểm tốt nhất để đến Khiva là tháng 4 đến tháng 5 và tháng 9 đến tháng 11 khi thời tiết không quá nóng, nhiều nắng. Mùa hè tháng 6 đến tháng 9 khá nóng. Tháng 12 đến tháng 2 là thời gian lạnh nhất ở Khiva

– Máy bay: Bạn có thể đi máy bay hãng Uzbekistan Airlines từ Tashkent tới sân bay Urgench cách Khiva 40km. Giá vé từ 60USD/chiều (tương đương 1.410.000VND), thời gian bay là 1,5 giờ. Từ Urgench bạn có thể đi taxi hoặc xe bus về khu phố cổ Khiva.

– Tàu hỏa: Có một chuyến tàu đêm đi từ Tashkent đến Khiva vào tất cả các ngày trong tuần trừ thứ Bảy và thứ Hai lúc 20:30 buổi tối và đến Khiva lúc 10:52 sáng hôm sau. Bạn có thể mua vé tại ga xe lửa chính của Tashkent (the northern railway station) và nhớ mang theo hộ chiếu.

– Bus đường dài: bạn có thể đi xe bus ở bến Tashkent Avtovagzal nằm gần tàu điện ngầm Olmazor, khởi hành lúc 18:00 vào buổi tối và đến Khiva vào ngày hôm sau lúc 13:00. Giá vé xe bus từ Tashkent tới Khiva có giá khoảng 120.000 Som (tương đương 243.000VND).

– Tàu hỏa: tàu từ Bukhara đến Khiva mất khoảng 6 giờ. Có hai chuyến tàu, một chuyến khởi hành lúc 04:15 sáng và đến lúc 10:52 và một chuyến khác rời đi lúc 12:24 và đến Khiva lúc 17:51.Ga xe lửa ở Bukhara cách phố cổ khoảng 20 phút đi ô tô. Vào mùa cao điểm bạn nên mua vé trước càng sớm càng tốt.

– Xe bus: Bukhara có ba trạm xe buýt, trạm để bắt xe đi Khiva nằm gần chợ Karvon. Bạn bắt taxi từ trung tâm thành phố Khiva và nói với tài xế đưa đến Karvon Bazaar với giá khoảng 8.000 Som (tương đương 16.000VND). Giá xe bus khoảng 140.000 Som (tương đương 285.000VND). Từ ga Khiva bạn có thể bắt taxi chia sẻ đến phố cổ với giá 50.000 Som/người (tương đương 100.000VND).

– Xe riêng: bạn có thể thuê xe riêng từ Bukhara đến Khiva với giá 40USD/xe (tương đương 940.000VND), thời gian di chuyển khoảng 6 giờ. Bạn cũng có thể dừng lại dọc đường để thăm các pháo đài Khorezm.

– Tàu đêm: có một chuyến tàu đêm chạy từ Samarkand đến Khiva và mất khoảng 11 giờ. Tàu rời Samarkand lúc 8 giờ tối và đến Khiva lúc 7 giờ 30 sáng và chỉ đi vào thứ Sáu. Giá vé là 42USD (tương đương 990.000VND), mua vé tại bến tàu và bạn nhớ mang theo hộ chiếu.

– Tàu hỏa: Hàng ngày đều có chuyến tàu chạy từ Samarkand tới Khiva, bạn hãy lưu ý chọn chuyến tới thẳng Khiva nếu không bạn sẽ phải dừng lại ở Bukhara. Tàu rời Samarkand lúc 1 giờ chiều và đến Khiva lúc 11 giờ tối.

Có ba loại vé tham quan ở Khiva:

Vé được bán ở cổng phía Tây và có giá trị trong hai ngày. Bạn cần giữ vé và phải quét mã QR trên vé ở lối vào của mỗi điểm tham quan.

Học viện Hồi giáo Muhammad Rakhim-Khan được xây dựng vào năm 1876 trước Pháo đài Kunya-Ark theo lệnh của Muhammad Rakhim-Khan.Học viện Muhammad Amin-Khan được xây dựng từ năm 1845 – 1855. Dòng chữ Ả Rập phía trên cổng vào có nghĩa: "Tòa nhà xinh đẹp này sẽ trường tồn mãi mãi". Học viện này có 2 tầng, 125 phòng học và hiện tại là một khách sạn .

Học viện Shergazi-Khan được xây dựng năm 1718 bởi những tù binh chiến tranh mà Shergazi-Khan đã bắt được sau chiến thắng ở Khorasan.

Kalta-Minor được xây dựng vào năm 1854 và là biểu tượng của Khiva với kích thước và thiết kế độc đáo. Móng của tháp là 15 mét, đường kính tại móng là 14,5 mét và chiều cao là 29 mét. Nhưng chiều cao này chỉ là 1/3 so với chiều cao dự định được xây. Muhammad Amin Khan có tham vọng xây dựng một minaret cao 80 mét – cao hơn Kalyan Minaret (46 mét) ở Bukhara và Qutub Minar (78 mét) ở Delhi. Tuy nhiên, ông đã hi sinh năm 1855 trong một cuộc chiến chống lại người Turk và việc xây tháp dừng lại ở độ cao 29 mét. Sau đó mặc dù các Khan tiếp theo lên cầm quyền nhưng phần lớn ngân khố phải chi cho các cuộc chiến chống lại các bộ lạc người Turk vì vậy việc xây dựng tháp đã bị đình vô thời hạn. Kalta-Minor là ngọn tháp duy nhất có bề mặt được phủ hoàn toàn bằng gạch tráng men màu xanh đậm, xanh ngọc.

Khiva khá nhỏ, các công trình kiến trúc đều nằm trong khu phố cổ với bán kính chưa tới 2km nên chỉ cần đứng trên pháo đài là có thể nhìn thấy hết toàn bộ. Khiva có khá nhiều tháp và có một sự thú vị là 5 ngọn tháp cao nhất của Khiva nằm trên một đường thẳng và mỗi tháp cách nhau khoảng 200m. Juma nằm ở trung tâm, phía tây là Kalta Minor, tiếp theo là Sho-Kalandar Bobo Minaret và Palvan-kari minaret.

Thánh đường Juma Mosque có từ thế kỷ 10 nhưng đã bị phá hủy. Vào cuối thế kỷ 18, Juma được xây dựng lại bằng tiền của Khan Abdurahman Mehtar.

Thánh đường Juma khá độc đáo vì không có cổng vào hình mái vòm, bên trong cũng không có mái vòm hay sảnh cầu nguyện nào như các thánh đường hồi giáo khác. Nó chỉ có 3 cửa ra vào, bên trong là một sảnh lớn kích thước 55x 46m với ba giếng trời lấy ánh sáng. Điều đặc biệt ở nơi này là 215 cột trụ gỗ với chiều cao từ 4-5m trong sảnh chính. Có 6 cột với hoa văn theo lối Kufi được chạm khắc tinh xảo có từ thế kỷ thứ 10 -11. Những cột với hoa văn chạm nổi với dòng chữ this possession belongs to Allah/ sở hữu này thuộc về Allah thuộc thế kỷ 11-12. Phần lớn các trụ cột được xây dựng vào thế kỷ thứ 18, khách du lịch có thể đọc những con số trên các cửa và trụ cột: 1316, 1510, 1788, 1789. Có lẽ đây là các giai đoạn xây dựng nhà thờ Hồi giáo. Bạn có thể leo lên tháp Juma để ngắm Khiva từ trên cao.

Khu phức hợp Islam-Khodja là địa điểm đầu tiên của Uzbekistan được đưa vào Danh sách Di sản Thế giới của UNESCO năm 1990. Học viện hồi giáo và tháp được xây dựng vào năm 1908 – 1910, Khodja Minaret là tháp cao nhất trong khi đó học viện hồi giáo dưới chân nó thì lại là học viện nhỏ nhất ở Khiva.

Tháp Khodja được xây dựng theo kiến trúc Hồi giáo theo lệnh của tể tướng Islam Khodja dưới thời Muhammad Rakhim -Khan II (1864 – 1910). Tháp cao 56,6m, đường kính của chân tháp là 9,5m. Có thể leo lên tháp để ngắm 60 di tích kiến trúc ở Khiva từ trên cao. Lối vào chính của học viện Khodja nằm ngay dưới chân tháp. Bên trong học viện có một hội trường lớn, 42 phòng học xung quanh một sân nhỏ và nhà thờ Hồi giáo ở phía đông nam.

Nếu như mái vòm màu xanh là biểu tượng kiến trúc có rất nhiều ở Samarkand và Bukhara thì ở Khiva chỉ có một nơi duy nhất có mái vòm màu xanh, đó là lăng mộ Makhmud Pakhlavan. Được xây dựng vào năm 1701, mái vòm của lăng được phủ bằng gạch tráng men màu xanh với đỉnh mạ vàng lấp lánh. Ban đầu, lăng mộ nhỏ và khiêm tốn nhưng nó nhanh chóng trở thành một địa điểm hành hương cho nhiều tín đồ Hồi giáo. Makhmud Pahlavan là một nhà thơ và chiến binh nổi tiếng của thế kỷ 14. Truyền thuyết kể lại rằng Pahlavan đã chinh phục nhà cai trị Ấn Độ – người đã đồng ý thưởng cho Pahlavan bất cứ điều gì người anh hùng này mong muốn. Pahlavan nói: "Hãy thả những người đồng hương của tôi ra khỏi nhà tù". Và khi người cai trị hỏi anh ta nên thả bao nhiêu người, Pakhlavan nói thả với tất cả những người đứng vừa trong một tấm da bò. Sau đó, Pahlavan cắt da thành những dải mỏng, buộc chúng vào một chiếc đai lớn và quấn tất cả các tù nhân bằng thắt lưng. Vì vậy, Makhmud đã giải cứu nhiều người khỏi cảnh nô lệ. Sau khi chết, giáo sĩ Hồi giáo đã phong thánh cho Pahlavan. Cuối thế kỷ 19, xung quanh lăng mộ được xây dựng thêm một học viện Hồi giáo.

Cung điện được xây dựng theo lệnh của Allakuli-Khan vào năm 1830–1838 và là điển hình của kiến trúc Khorezm thời đó. Đó là sự kết hợp giữa kiến trúc nhà truyền thống của Khorezm và biệt thự đồng quê ("hauli") theo kiểu tòa nhà hình chữ nhật với một sân khép kín. Toàn bộ cung điện được trang trí bởi nghệ sĩ nổi tiếng Abdullah với biệt danh Genious (thiên tài). Khi bước vào Tash-Hauli sẽ thấy phòng của Khan là cao, to nhất và được trang trí cầu kì xa hoa nhất, phòng thấp nhì là của vợ cả, các vợ còn lại ở phòng nhỏ và thấp hơn. Tiếp đó là các phòng làm việc, tiếp khách. Tất cả đều được trang trí bằng hoa văn màu xanh lam, trắng.

Cũng giống như các thành phố cổ khác ở Trung Á trước thế kỷ 19, cấu trúc của Khiva được bao bọc với bức tường thành bằng đất và một pháo đài Kyunya-Ark. Bên trong thành là mọi thứ để phục vụ cho sinh hoạt, giải trí, ăn uống của Khan, các quan chức và quân đội. Pháo đài được bắt đầu xây dựng vào năm 1686, trải qua bao nhiêu năm bị tàn phá thì hiện tại được trùng tu khá hoàn hảo. Ngắm bình minh hay hoàng hôn Khiva từ pháo đài rất đẹp và lãng mạn mà bạn nhất định phải thử khi đến Khiva.

Bạn nên đặt khách bên trong phố cổ để thuận tiện đi bộ tham quan các điểm đến và bắt taxi ra sân bay. Bạn có thể đặt phòng tại các trang web như Agoda, So Sánh Tour, Booking… Dưới đây là một số khách sạn để bạn tham khảo:

Bài viết hợp tác giữa và blogger .
Bản quyền nội dung và tất cả hình ảnh trong bài viết thuộc sở hữu của So Sánh Tour. Vui lòng không sao chép hay sử dụng dưới bất kỳ hình thức nào khi chưa có sự đồng thuận của So Sánh Tour.